Opstelling over onderdrukking en daarna

In Zuid-Afrika werkte ik met mijn collega’s voor de Flow & Go Foundation in de Townships en op de universiteit van Free State met community leaders en pastors naast studenten, docenten en management van de universiteit. Townships kunnen veel mensen herbergen, soms anderhalf miljoen. Zonder dat deze steden, net zo groot als Amsterdam, op een kaart komen te staan.

Systemisch werken in getraumatiseerde gebieden
Op een morgen besloot ik te starten met groep community leaders en pastors, door te vertellen over systemisch werken in getraumatiseerde gebieden. Ik vertelde als voorbeeld over Nederland na de oorlog en over de keuzes die gemaakt kunnen worden na een oorlog. Eén ervan is: we gaan er wel of we gaan er niet over praten. In Nederland kozen we ervoor om er niet over te praten hetgeen een enorme generatiekloof veroorzaakte.

Nederlandse oorlog als trauma
Als voorbeeld daarvan stelde ik drie Nederlandse collega’s op in een opstelling. Eén namens de generatie na de oorlog, één namens de oorlogsgeneratie en één namens de oorlog die achter de oorlogsgeneratie ging staan. Ik vroeg de representant van de naoorlogse generatie: “Wat zie je als je naar de oorlogsgeneratie kijkt met de oorlog in hun rug”.Als antwoord kreeg ik: “Ik weet wie het zijn maar ik ken ze eigenlijk niet. Ook mag ik vaak geen vragen stellen en moet ik hun dankbaar zijn voor de wederopbouw. Het voelt alsof ze mij buiten sluiten”. De representant van de oorlogsgeneratie was verdrietig. Ze had onvoldoende contact gehad met de naoorlogse generatie omdat er “iets tussen zat”.

De kracht van een opstelling
Vervolgens vroeg ik de representant van de oorlog om achter de rug van de oorlogsgeneratie weg te gaan en ver weg, midden in het publiek te gaan staan. Aan de representant van de naoorlogse generatie vroeg ik om hardop te zeggen tegen de representant van de oorlog: “Jij blijft altijd een onderdeel van mijn geschiedenis.” hetgeen hij deed. Daarna vroeg ik hem wat hij nu zag bij de oorlogsgeneratie die nu alleen tegenover hem stond. En hij reageerde als volgt: “Deze vind ik herkenbaar, wellicht houdt deze ook van aardbeienjam, heeft waarschijnlijk vroeger ook kapotte knieën gehad van het spelen, verkering gehad enzovoort. Ja ik denk dat ik mij tot hem of haar goed kan verhouden, wellicht ook plezier maken”.

De apartheid als trauma
Het publiek maakte instemmende geluiden die overdenkingen en herkenning verwoorden. Een pastor stond op en zei: Je laat ons zien dat er vele soorten van onderdrukkingen zijn waaronder apartheid. Ik dacht altijd dat wij de enigen waren en dat voelt nu stom merk ik omdat onderdrukking universeel is. Ik zie dat wij de apartheid op een andere plek kunnen zetten zodat onze kinderen en kleinkinderen ons, ook los van ons aangedane leed, kunnen zien en dank je daarvoor. De zaal beaamde dit luidruchtig zoals ze dat daar vanuit het hart doen.

Systemisch omgaan met trauma’s
“Kan je een voorbeeld geven van hoe jullie in Nederland systemisch om kunnen gaan met de naoorlogse problemen van jullie naoorlogse kinderen en kleinkinderen. Wat gebeurde er nadien?” vroeg een man uit de zaal, nadat hij verteld had dat zijn vader was vermoord in de oorlog en wat voor impact dat had op de hele familie tot de dag van vandaag. Hierop stelde ik twee Nederlandse vrouwen op tegenover drie Nederlandse mannen. De mannen zei ik:

“Kijk naar de vrouwen tegenover jullie. Dit zijn de dochters en de kleindochters van vrouwen die de oorlog hebben meegemaakt. Naoorlogse vrouwen die weinig of niets hoorden van de oorlog en daardoor de geschiedenis op stille wijze in hun vezels meekregen en dragen. Vrouwen die door de kloof veel zelf hebben moeten ontdekken en vormgeven om dat hun roots gedeeltelijk was afgesneden door onbesproken en ongedeeld verleden. Vrouwen die op een nieuwe wijze relaties aangingen, op een nieuwe wijze gingen opvoeden en die gingen werken en deelnemen aan het maatschappelijk leven naast hun gezin. Die op hun wijze problemen proberen op te lossen, met vallen en opstaan. Dit is niet niks. Mannen toon je respect.”

De mannen bogen diep en lang. Voor deze vrouwen was het de eerste keer dat ze dit respect hiervoor kregen en lieten hun tranen lopen. Ook de zaal reageerde betrokken bij wat ze zagen. Vervolgens vroeg ik de vrouwen te kijken naar de mannen. De vrouwen zei ik:

“Kijk naar de mannen tegenover jullie. Dit zijn de zonen en kleinzonen van mannen die de oorlog hebben mee gemaakt. Ook de mannen die de oorlog hebben meegemaakt hebben weinig of niets gesproken over wat ze gezien, gehoord en gevoeld hebben. Ook hun verhalen zijn niet gehoord maar de pijn over wat gezien, gehoord en beleefd is wel stilzwijgend doorgegeven. Ook de zonen en kleinzonen mochten niet vragen en niet klagen en werden pijnlijk buiten gesloten terwijl ze de hele tijd dankbaar moesten zijn voor de wederopbouw. Ook deze mannen hebben nieuwe wegen gezocht, nieuwe vormen van relaties, nieuwe vormen van vaderschap, nieuwe werkvormen en hebben hun plek ingenomen in de samenleving . En ook zij betalen de prijs voor dat alles. Vrouwen toon je respect.”

De vrouwen bogen diep en de tranen rolden ook over de wangen van de mannen. En in de zaal zagen mannen en vrouwen zoveel wat ze herkenden en vanuit hun hart reageerden ze.Een man stond op en boog voor de Nederlandse jonge mannen en vrouwen en de zaal volgde. Dit was zo overweldigend voor ons allemaal dat ik besloot de bijeenkomst voor een half uur te staken om iedereen de ruimte te geven om te ventileren, hugs te geven en om te luisteren naar elkaar. Mijn knieën knikten. Ze waren maar net sterk genoeg na wat we net mee had mogen maken.

Door onderstroom nieuwe inzichten
Met z’n allen waren ze aangekomen in de onderstroom, in de buik, bij de essentie. Nieuwe inzichten konden gedeeld worden en nieuwe vragen werden gesteld. “Wat kan met respect afgesloten worden, wat kan geheeld worden voordat we gezamenlijk verder gaan met een nieuwe gemeenschappelijke energie.” en “Hoe hebben we overleefd en hoe gaan we verder overleven”.

Na een half uur kwamen we weer bij elkaar, een half uur waarin veel gedeeld was. Een deelnemer vroeg of ze de oefening van zo straks met alle Zuid Afrikaanse deelnemers kon doen. Dit voorstel werd gesteund door de zaal. “Natuurlijk wil ik dat graag doen, maar met jullie toestemming zou ik dat niet hier maar buiten willen doen, kan dat? vroeg ik.

Lees het vervolg: “Opstelling apartheid Zuid-Afrika maakt veel los”

 

Sjoerd de Vries
Sjoerd de Vries heeft als organisatie adviseur en als -coach een onderscheidende systemische signatuur in advisering en coaching. Met innovatieve systemische adviesmethoden coacht en adviseert hij bij organisatie-, team- en persoonlijke vraagstukken.

Sjoerd de Vries is de drijfveer achter het merk van Systemisch Bureau SJOERD DE VRIES. Met zijn achtergrond als bestuurder, manager en uitvoerder heeft Sjoerd zowel nationaal als internationaal ervaring met wendbare organisaties. Overheden en organisaties die sterk beïnvloed worden door maatschappelijke ontwikkelingen. Op een innovatieve wijze mengt hij analytisch en systemisch denken om oplossingen en wegen te ontdekken die on the job passend zijn en mens en organisatie helpen om zijn of haar positie te optimaliseren. Hij brengt mensen en en groepen in beweging, of dat nu (politiek) bestuurders zijn, directies, leidinggevenden of teams.
Advies | Coaching | Cursussen / Trainingen |  Contact

Pin It on Pinterest

Share This